Çinli bilim insanları dolu tanelerinde atmosferik katmanların “parmak izlerini” buldu. Bu keşif, dolu oluşumuna dair eski teorileri yıkıyor.
Dolu Taneleri Sırrını Açıkladı: Bilim İnsanları Oluşumun “Parmak İzini” Buldu
Yıllardır meteorologların en karmaşık ve en yıkıcı hava olaylarından biri olarak gördüğü dolu oluşumu, Çin’den gelen çığır açıcı bir araştırmayla yeniden tanımlanıyor. Dolu tanelerinin içinde saklı kalan atmosferik katmanların “kimyasal parmak izleri”, bu buz kütlelerinin gökyüzündeki yolculuğunun sanılandan çok daha çeşitli olduğunu ortaya koydu.
Geleneksel Teori Yıkılıyor: “Geri Dönüşüm” Tek Başına Yetmezmiş
Dolu, tarlalara milyarlarca dolarlık zarar veren ve araçlara hasar veren can sıkıcı bir hava olayıdır. Bilim insanları, bugüne kadar dolu tanelerinin genellikle fırtına bulutları içinde sürekli olarak yukarı ve aşağı hareket ederek büyüdüğüne inanıyordu.
Bu “geri dönüşüm” döngüsü, dolu tanesinin katman katman saydam ve buzlu katmanlar oluşturmasını açıklıyordu. Güçlü fırtınalarda tanelerin yukarı doğru çekilip tekrar düşmesiyle her seferinde yeni bir buz katmanı ekleniyor ve taneler devasa boyutlara ulaşıyordu.
Ancak Pekin Üniversitesi’nden Qinghong Zhang liderliğindeki Çin Bilimler Akademisi araştırmacıları, bu teorinin hikayenin sadece bir parçası olduğunu fark etti.
İzotop Analizi: Dolunun Tüm Yolculuğu Takip Edildi
Zhang ve ekibi, Çin’deki dokuz farklı fırtınadan toplanan 27 dolu tanesini mercek altına aldı. Araştırmada kullanılan kararlı izotop analizi tekniği, her dolu tanesinin oluşumu sırasında geçtiği atmosfer katmanlarının kimyasal bir kaydını, yani benzersiz bir “parmak izini” ortaya çıkardı. Bu teknik, bilim insanlarının her bir buz tanesinin yere inene kadar izlediği tam güzergahı görmesini sağladı.
Sonuçlar ise tüm meteoroloji dünyasını şaşırttı:
- Sadece Bir Tane: İncelenen 27 dolu tanesinden yalnızca bir tanesi geleneksel “geri dönüşüm” yolunu izlemişti.
- Çeşitli Güzergahlar: On tanesi sürekli düşerken oluşmuş, on üç tanesi sadece bir kez yukarı doğru yükselmişti. En şaşırtıcısı ise üç tanesinin neredeyse yatay hareket ederek oluştuğu gözlemlendi.
Bu bulgular, dolu oluşumu için tek bir yol haritası olmadığını ve gökyüzü koşullarının sanılandan daha karmaşık olduğunu gösteriyor.
Fırtına Tahminleri Köklü Değişime Hazırlanıyor
Araştırma, dolu oluşumunun gerçekleştiği sıcaklık aralığının da geleneksel inanıştan daha geniş olduğunu gösterdi. Dolu, genellikle -30°C ile -10°C arasında oluşurken, yeni bulgular bu aralığın -33.4°C ile -8.7°C arasına yayılabileceğini ortaya koydu.
Ancak çalışma, büyük dolu tanelerinin oluşumuyla ilgili önemli bir varsayımı destekliyor: Çapı 25 mm’den büyük devasa dolular, boyut kazanmak için hala en az bir kez yukarı doğru hareketle katman toplamaya ihtiyaç duyuyor. Bu da güçlü fırtınaların neden daha büyük dolu taneleri ürettiği arasındaki bağlantıyı teyit ediyor.
Qinghong Zhang, bu keşfin bilimsel varsayımların ötesine geçerek gerçek kimyasal kanıtlara dayandığını ve dolu gibi yıkıcı hava olaylarına dair anlayışımızı “temelden değiştirdiğini” belirtiyor. Bu yeni bilgiler ışığında, meteorologlar fırtına risklerini daha doğru tahmin edebilecek ve can ile mal kaybını önlemede hayati bir araç kazanmış olacak. Amerika’da yıllık 15 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilen dolu hasarını azaltma yolunda atılan bu bilimsel adım, tüm dünya için büyük önem taşıyor.
